Σπίτι Μεχμέτ Αλή – Ανδριάντας – Φάρος

Στη πλατεία του Μεχμέτ Αλή, που βρίσκεται στην παλιά πόλη της Καβάλας, πάνω στη χερσόνησο της Παναγίας, υπάρχει το κονάκι του Μεχμέτ Αλή και το άγαλμά του. Η πλατεία διαμορφώθηκε το 1931 – 1934, όταν έγιναν οι εργασίες στη διάνοιξη της οδού Ζαλόγγου, σημερινής Θεοδώρου Πουλίδου, προκειμένου να περαστεί το άγαλμα το οποίο δώρισαν οι Έλληνες της Αιγύπτου στην πόλη της Καβάλας. Το άγαλμα είναι έργο του διάσημου γλύπτη Κωνσταντίνου Δημητριάδη. Φιλοτεχνήθηκε στο Παρίσι κι απεικονίζει το στρατηλάτη και θεμελιωτή της αιγυπτιακής δυναστείας Μεχμέτ Αλή (γεννημένο στην Καβάλα το 1769 και θανόντα στην Αίγυπτο το 1849). Στο άγαλμα το οποίο βρίσκεται στην Καβάλα ο Μεχμέτ Αλή απεικονίζεται με το σπαθί στη θήκη αφού σύμφωνα με την παράδοση ο προαναφερθείς επιστρέφει για να ξεκουραστεί. Παρόμοιο άγαλμα υπάρχει και στην Αίγυπτο στο οποίο ο Μεχμέτ Αλή απεικονίζεται πάλι ως έφιππος αλλά κρατώντας το σπαθί ψηλά σε μορφή δόξας. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος έγιναν στις 6 Δεκεμβρίου 1949, από τον πρίγκιπα Αμρ Ιμπραχίμ της Αιγύπτου.

Στην πλατεία επίσης βρίσκεται το «κονάκι» του Μεχμέτ Αλή, το οποίο αποτελούσε το μεγαλύτερο σπίτι της Καβάλας την εποχή εκείνη και θεωρείται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σωζόμενα δείγματα Οθωμανικής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα στην Ελλάδα. Στην οικία αυτή εφαρμόστηκε η αρχή της χωριστής διάταξης των χώρων ενδιαίτησης ανδρών και γυναικών (σελαμλίκ – ανδρώνας και χαρεμλίκ – γυναικωνίτης αντίστοιχα). Στη νότια ενότητα βρίσκεται το σελαμλίκ, το οποίο περιλαμβάνει τους χώρους της ημερήσιας διαμονής και εργασίας των ανδρών και τους χώρους υποδοχής των επισκεπτών τους. Στη βόρεια ενότητα βρίσκεται το χαρεμλίκ που περιέχει τους χώρους των γυναικών, με τις εξυπηρετήσεις του καθημερινού νοικοκυριού και συγχρόνως τους περισσότερο ιδιωτικούς χώρους όλης της οικογένειας. Στα ισόγεια των δυο ενοτήτων συγκεντρώνονταν όλες οι οικιακές δραστηριότητες του σπιτιού, χωρίς να υπάρχει μεταξύ τους καμιά εσωτερική επικοινωνία. Πιο αναλυτικά, ο κάτω όροφος περιλαμβάνει το στάβλο για τα μεγάλα ζώα, ένα κελάρι για τη φύλαξη των τροφίμων και την κουζίνα, την οποία δεν μπορείς κανείς να δει. Το μόνο που βλέπει ο επισκέπτης, είναι ένα ντουλάπι με ένα ξύλινο κουτί, που περιστρέφεται γύρω από έναν κατακόρυφο άξονα. Εκεί τοποθετούσαν οι γυναίκες τα πιάτα με το φαγητό, χωρίς να έρχονται σε οπτική επαφή με τους άντρες. Ο δεύτερος όροφος περιλαμβάνει το δωμάτιο του χαρεμιού όπου ξάπλωναν όλες οι παλλακίδες, τα ιδιαίτερα δωμάτια του πασά και το δωμάτιο της ευνοούμενής του παλλακίδας. Επίσης περιλαμβάνει το σοφά, με υπερυψωμένη εξέδρα στο νότιο άκρο του. Ο σοφάς ήταν ο χώρος που ενοποιούσε τις μονάδες των δωματίων, που δεν είχαν άλλη επικοινωνία μεταξύ τους και όπου μεταφερόταν τις περισσότερες ώρες της ημέρας τους καλοκαιρινούς μήνες η καθημερινή ζωή. Επίπλωση στο σπίτι δεν υπάρχει. Προφανώς μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο με εντολή του Μεχμέτ Αλή. Τα δωμάτια στέκουν έρημα, με μόνο διακοσμητικό στοιχείο τις ξύλινες εντοιχισμένες ντουλάπες και τα τζάκια. Το κτίσμα θεωρούνταν παλιότερα ως το αρχικό σπίτι της οικογένειας του Μεχμέτ Αλή, αλλά σύμφωνα με νεότερες έρευνες, είναι κτίσμα του τελευταίου τετάρτου του 18ου αιώνα (χτίστηκε γύρο στο 1780). Ο Μεχμέτ Αλή δεν γεννήθηκε αλλά μεγάλωσε σ’ αυτό το σπίτι από το 1787 και μετά. Το κονάκι έχει δυο ορόφους και είναι κατασκευασμένο για να εξυπηρετεί τις ανάγκες σεβαστού αριθμού κατοίκων, καλά προφυλαγμένο από τα αδιάκριτα βλέμματα με μαντρότοιχο και καφασωτά, με χαμάμ και δυνατότητα θέρμανσης. Βρίσκεται σε τέτοια θέση, ώστε να έχει πανοραμική θέα απ’ όλες τις πλευρές. Απ’ την είσοδό του ατενίζει το λιμάνι της Καβάλας και απ’ την άλλη πλευρά έναν πανέμορφο κόλπο. Έχει ένα μεγάλο κήπο στον οποίο φυλάσσεται μέχρι και σήμερα κομμάτι από τον τάφο της μητέρας του Μεχμέτ Αλή, που βρισκόταν παλαιότερα στη πλατεία Ελευθερίας. Παλαιότερα αναπαλαιώθηκε και συντηρήθηκε από την εταιρία Ιμαρέτ Α.Ε. και λειτουργούσε ως χώρος πολιτισμού και ψυχαγωγίας ενώ σήμερα ως μουσειακός χώρος.

Στο άκρο της χερσονήσου της Παναγίας, υπάρχει ο φάρος, φωτεινός οδηγός για τα πλοία και πόλος έλξης για τους μόνιμους κατοίκους και τους επισκέπτες λόγω της εξαίσιας θέας που παρουσιάζει. Κατασκευάστηκε γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1880 ή 1890 και η σημερινή του κατασκευή ανάγεται σε εργασίες που έγιναν στα 1929 και αμέσως μετά την Απελευθέρωση, στα 1945. Μετά από έρευνες που βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη διαπιστώθηκε ότι κάτω από το φάρο υπήρχε ένας οικίσκος (σπιτάκι) φαροφύλακα και μια απότομη στενή σκάλα που οδηγεί στα πασίγνωστα βραχάκια της Παναγίας. Τα βράχια και η θάλασσα στο σημείο αυτό γίνονται ένα. Τα τεράστια λεία βράχια είναι ιδανικά για όσους θέλουν να καθίσουν και να “χαθούν” στο γαλάζιο της θάλασσας και στη μοναδικότητα του τοπίου. Η περιοχή του “Φάρου” είναι μια από τις μαγευτικότερες περιοχές της Παναγίας και θαρρείς πως κρύβει καλά μυστικά του παρελθόντος.  Ο χώρος αυτός σήμερα χρησιμοποιείται ως bel vedere, μπορεί κανείς να δει πανοραμικά τη θάλασσα, να θαυμάσει το ηλιοβασίλεμα και εάν ο ουρανός είναι καθαρός διακρίνεται στο βάθος το νησί της Θάσου, στα δυτικά το Άγιον Όρος και ανατολικά τα παράλια της Κεραμωτής. Παλαιότερα ήταν το πρώτο κοσμικό κέντρο της παλιάς πόλης γιατί δεν υπήρχαν άλλοι χώροι διασκέδασης εκτός από τα καφενεία που βρίσκονταν στην οδό Θεοδώρου Πουλίδου. Ο «Φάρος» ως κοσμικό κέντρο ξεκίνησε να λειτουργεί το 1932 και ήταν ανοιχτό την περίοδο από το Πάσχα μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Πρώτος ιδιοκτήτης ήταν ο Πέτρος Στάθης, που ήρθε στην Καβάλα από την Κωνσταντινούπολη. Ο «Φάρος» έπαιζε ευρωπαϊκά χορευτικά τραγούδια (βαλς, ταγκό) με ορχήστρα και φιλοξενούσε μεγάλα ονόματα του καλλιτεχνικού στερεώματος της εποχής. Στο κέντρο αυτό ψυχαγωγούνταν οι  αστοί της πόλης, χόρευαν υπό το φως του Φάρου, απολάμβαναν το πρόγραμμα και τη θέα της Καβάλας και της θάλασσας. Στις μέρες «δόξας» του κέντρου, ήταν σημαντικό για ένα λαϊκό ζευγάρι, να πάει στο «Φάρο» και να χορέψει εκεί. Το κατάστημα παρείχε φαγητό και ποτό. Ο Φάρος σταμάτησε να λειτουργεί το 1956. Σήμερα ο χώρος στην περιοχή του φάρου δεν είναι προσβάσιμος για το κοινό εξαιτίας των εργασιών που γίνονται για την αποκατάσταση του τείχους στο άκρο της χερσονήσου και την ανάδειξη του φάρου.

Περισσότερες πληροφορίες για τον Μεχμέτ Αλή μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα http://11dim-kaval.kav.sch.gr

Ώρες λειτουργίας

Καθημερινά εκτός Δευτέρας: 10:00 – 14:00

Σαββατοκύριακα 10:00-14:00 θα λειτουργεί και ως καφέ.

Τιμή εισιτηρίου:
Γενική είσοδος: 2,00 € | Εκπαιδευτικές εκδρομές- μαθητές- φοιτητές: 1,00 €
ΑΜΕΑ & Άνεργοι: Είσοδος ελεύθερη 

Διεύθυνση: Πλατεία Μεχμέτ Αλή, 65110, Παναγία, Καβάλα
Τηλέφωνο: 2510 620515
Email: info@mohamed-ali.org
Website: http://www.mohamed-ali.org/

Πηγή: Νεάπολις – Χριστούπολις – Καβάλα, Οδοιπορικό στο χώρο και το χρόνο της παλιάς πόλης, έκδοση Δήμου Καβάλας.