Άγιο Όρος

Γεωγραφικά το Άγιο Όρος βρίσκεται στην ανατολική χερσόνησο της Χαλκιδικής. Είναι το σημαντικότερο κέντρο του Χριστιανισμού στην Ελλάδα και ένας από τους πιο γνωστούς προσκυνηματικούς προορισμούς στον κόσμο, όχι μόνο από Χριστιανούς αλλά από διάφορες θρησκείες και πολιτισμούς. Ιστορικά το Άγιο Όρος ακολούθησε τη μοίρα της Μακεδονίας, μοιράστηκε τη δόξα του Βυζαντίου, την οθωμανική κατάκτηση, υπέστη τα αποτελέσματα επαναστάσεων, ήττες, καταστροφές, ελπίδες και απογοητεύσεις και μετά το 1912 εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος. Όλα αυτά τα χρόνια το Άγιο Όρος δεν σταμάτησε να επηρεάζει σημαντικά την πολιτιστική και θρησκευτική ζωή στον ορθόδοξο κόσμο και στη Μακεδονία ειδικότερα. Το Άγιο Όρος είναι η αρχαιότερη ζωντανή μοναστική πολιτεία. Βρίσκεται στη χερσόνησο του Άθω στη Χαλκιδική. Επίσημα εμφανίστηκε το 963 όταν ο μοναχός Αθανάσιος ο Αθωνίτης άρχισε να χτίζει τη μονή της Μεγίστης Λαύρας. Η περιοχή συγκέντρωνε αναχωρητές μοναχούς από τα μέσα του 9ου αιώνα. Στην πορεία του χρόνου δημιουργήθηκαν πολλές μονές από τις οποίες συνεχίζουν να υφίστανται είκοσι μονές και δώδεκα σκήτες. Παράλληλα αρκετοί μοναχοί διαμένουν σε κελιά, καθίσματα και ησυχαστήρια. Το διοικητικό κέντρο του Αγίου Όρους είναι οι Καρυές.

Στο Άγιο Όρος υπάρχουν δυο μικροί οικισμοί (η πρωτεύουσα Καρυές και το επίνειο της Δάφνης), είκοσι κυρίαρχες μονές, δώδεκα σκήτες, κελιά, καθίσματα, ησυχαστήρια, καθώς και μεμονωμένοι πύργοι, αποθήκες, αρσανάδες κ.λπ. Οι 20 μονές του Αγίου Όρους μοιάζουν με μεσαιωνικές πολιτείες, έτσι όπως είναι κτισμένες σε απόκρημνες τοποθεσίες. Είναι οχυρωμένες με ισχυρά τείχη, έχουν μία ή δύο εισόδους και μεγάλο υπαίθριο χώρο στο εσωτερικό. Στο χώρο αυτό, την αυλή, βρίσκονται το καθολικό της μονής (κεντρικός ναός), η φιάλη για τον αγιασμό των υδάτων, η τράπεζα, διάφορα παρεκκλήσια, ενώ γύρω από την αυλή βρίσκουμε τα κελιά των μοναχών, τα ηγουμενεία και όλα τα βοηθητικά κτίσματα. Κάθε μονή είναι ένα μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα, με δικό του χαρακτήρα, που αποτελείται από πολλά κτίρια χτισμένα σε διαφορετικές περιόδους και με διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και επιρροές. Οι κτήτορες και οι ευεργέτες των μονών ήταν αυτοκράτορες, μεγάλοι αξιωματούχοι και ηγεμόνες, οι οποίοι παρείχαν αφειδώς τα ποσά που χρειάζονταν για την ανοικοδόμηση των μονών και των επιδιορθώσεών τους.

Οι Μονές του Αγίου Όρους

Οι θαυματουργές εικόνες

Μια ξεχωριστή κατηγορία εικόνων είναι οι θαυματουργές εικόνες, αυτές δηλαδή που σύμφωνα με την παράδοση, πραγματοποίησαν ή και πραγματοποιούν ακόμη θαύματα. Οι εικόνες αυτές παριστάνουν συνήθως την Παναγία και είναι καλυμμένες από μεταλλικά καλύμματα πολύτιμων μετάλλων (χρυσός, ασήμι, πλατίνα, κ.λπ.).

Οι γνωστότερες είναι: η Θεοτόκος «Άξιον Εστίν», που φυλάσσεται στο Ιερό Βήμα στο Πρωτάτον στις Καρυές, η Παναγία «η Πορταΐτισσα», που φυλάσσεται σε παρεκκλήσι στη μονή Ιβήρων, η Παναγία «η Τριχερούσα» που βρίσκεται στη μονή Χελανδαρίου, η «Γοργοεπήκοος» που φυλάσσεται στη μονή Δοχειαρίου σε παρεκκλήσι μεταξύ του καθολικού και της Τραπέζης, η «Κτιτόρισσα ή Βηματάρισσα» στη μονή Βατοπεδίου, η Παναγία η «Κουκουζέλισσα» στη μονή Μεγίστης Λαύρας, ο άγιος Νικόλαος «ο Στρειδάς» στη μονή Σταυρονικήτα, η Παναγία «η Γλυκοφιλούσα» στη μονή Φιλοθέου, η Παναγία η «Κουκουζέλισσα» στο ομώνυμο παρεκκλήσι στη μονή Μεγίστης Λαύρας, η Παναγία «η Οδηγήτρια» στη μονή Κωνσταμονίτου κ.α.

Πρόκειται για εικόνες, οι οποίες είναι συνδεδεμένες με την παράδοση και έχουν έντονο λατρευτικό χαρακτήρα. Όλες βρίσκονται σε ιδιαίτερα τιμητική θέση στη μονή που ανήκουν. Εξαίρεση αποτελεί η εικόνα του «Άξιον Εστί» που φυλάσσεται στο Ιερό Βήμα του Πρωτάτου.

Οι εικόνες αυτές γίνονται αντικείμενο λατρείας από τους μοναχούς και τους πιστούς προσκυνητές, ανθρώπους που έρχονται όχι μόνο να προσκυνήσουν αυτά τα Άγια μέρη αλλά και να θαυμάσουν αυτό τον διαφορετικό τρόπο ζωής των μοναχών. Τα τελευταία χρόνια οι εικόνες εκτίθενται και εκτός του Άθω σε μια προσπάθεια να γίνουν προσιτές και σε πιστούς οι οποίοι δεν είχαν το δικαίωμα να εισέλθουν στο Άγιο Όρος (π.χ. γυναίκες) ή τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να ταξιδεύσουν ως εκεί.

Αθωνιάδα Σχολή

Τον 18ο αιώνα η οικονομική ένδεια των μονών συνεχίστηκε. Παρά τη φτώχεια των μονών άρχισε να εμφανίζεται μια κίνηση για την διάδοση των γραμμάτων στην περιοχή του Άθω. Μάλιστα στα μέσα του αιώνα αυτού συστάθηκε η Αθωνιάδα Σχολή σε κτίριο κοντά στη μονή Βατοπεδίου με σκοπό να παρέχει γνώσεις θεολογίας, φιλοσοφίας και λογικής στους μοναχούς και σε όσους ήθελαν να ακολουθήσουν το μοναχισμό. Τα πρώτα χρόνια που διευθυντής της Σχολής ήταν ο Έλληνας Διαφωτιστής Ευγένιος Βούλγαρης, η Σχολή προσήλκυσε πολλούς μαθητές και απέκτησε μεγάλη φήμη. Όταν όμως ο Βούλγαρης απομακρύνθηκε από τη διεύθυνση της Σχολής, η Αθωνιάδα έπεσε σε παρακμή και το 1799 διέκοψε τη λειτουργία της .

Τον 19ο αιώνα έγιναν πολλές κινήσεις για την επαναλειτουργία της και το 1832 άρχισε και πάλι να λειτουργεί ως «ιεροσπουδαστήριον». Το 1953 επανιδρύθηκε επίσημα η Αθωνιάδα Σχολή. Ονομάστηκε πλέον «Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία», στεγάζεται σε μια πτέρυγα της Σκήτης του Αγίου Ανδρέα στις Καρυές και ακολουθεί το ελληνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε συνδυασμό με εκκλησιαστική παιδεία.

Μετάβαση – Φιλοξενία

Όποιος Έλληνας Χριστιανός Ορθόδοξος ή αλλοδαπός Ορθόδοξος επιθυμεί να επισκεφθεί το Άγιο Όρος θα πρέπει πρώτα να επικοινωνήσει με το Γραφείο Εξυπηρέτησης Προσκυνητών στη Θεσσαλονίκη (τηλ. 2310 252575) ή στην Ουρανούπολη Χαλκιδικής (23770 71422) προκειμένου να λάβει το «Διαμονητήριον» που ισχύει για 4 (τέσσερις) ημέρες. Οι ετερόδοξοι αλλοδαποί πρέπει να απευθυνθούν στο Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης για να λάβουν άδεια εισόδου στο Άγιο Όρος.